Bảo hiểm là gì? Hiểu đúng bản chất và phân loại bảo hiểm

Bảo hiểm là gì? Khái niệm tưởng chừng đơn giản và quen thuộc đối với nhiều người nhưng không phải tất cả đều hiểu đúng bản chất của nó. Kết quả là nhiều trường hợp đã mua bảo hiểm trong sai lầm hoặc có những hiểu nhầm trong quá trình mua bảo hiểm cho bản thân và gia đình. Trong bài viết này, hãy cùng Bảo hiểm Liberty tìm hiểu khái niệm, bản chất và phân loại các loại bảo hiểm hiện nay để hơn về bảo hiểm nhé. 

Bảo hiểm là gì? 

Hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu khái niệm bảo hiểm dưới nhiều góc độ, nhìn lại lịch sử phát triển của bảo hiểm và xem bản chất của nó là gì. 

Định nghĩa bảo hiểm là gì?

Mặc dù ra đời rất sớm, song cho đến nay, vẫn chưa có một khái niệm thống nhất về bảo hiểm vì người ta đưa khái niệm về bảo hiểm ở nhiều góc độ khác nhau:

Theo quy luật thống kê, bảo hiểm là hoạt động thể hiện người bảo hiểm cam kết bồi thường cho người tham gia bảo hiểm trong trường hợp có rủi ro xảy ra thuộc phạm vi bảo hiểm, với điều kiện người tham gia bảo hiểm phải nộp một khoản phí cho bản thân hoặc cho người thứ ba. Điều này có nghĩa là người tham gia bảo hiểm chuyển giao rủi ro cho người bảo hiểm bằng cách một khoản phí để lập quỹ dự trữ. Trong trường hợp xảy ra rủi ro dẫn đến tổn thất, người bảo hiểm sẽ lấy quỹ dự trữ để trợ cấp hoặc bồi thường trong phạm vi bảo hiểm cho người tham gia. Phạm vi bảo hiểm là những rủi ro mà người tham gia đăng ký với người bảo hiểm. 

Dưới góc độ tài chính, bảo hiểm là quá trình lập quỹ dự phòng bằng tiền nhằm phân phối lại những chi phí mất mát không mong đợi.  

Dưới góc độ pháp lý, bảo hiểm là sự cam kết bồi thường hoặc chi trả về mặt kinh tế, trong đó người tham gia bảo hiểm phải đóng một khoản phí gọi là phí bảo hiểm cho đối tượng được bảo hiểm theo các điều kiện mà bảo hiểm đã quy định. Người bảo hiểm có trách nhiệm bồi thường hoặc chi trả tiền cho đối tượng được bảo hiểm trong trường hợp có rủi ro xảy ra.  

Ví dụ, anh Trung là một tài xế taxi công nghệ. Hàng ngày, anh phải lái xe từ sáng đến tối. Nhận thấy công việc của mình có nhiều rủi ro, anh Trung quyết định mua bảo hiểm ô tô của Công ty Bảo hiểm Liberty.  

Trong một lần đi làm, anh Trung chẳng may xảy ra va chạm với ô tô khác, xe bị hỏng nặng và anh bị thương phải nằm viện điều trị. Nhờ vào bảo hiểm ô tô đã mua trước đó, anh nhận được một khoản bồi thường từ công ty Liberty để chi trả viện phí và sửa chữa những tổn thất. Nhờ có Bảo hiểm vật chất Liberty AutoCare, mọi khó khăn của anh Trung đều được Bảo hiểm Liberty đồng hành và giải quyết.

Bản chất của bảo hiểm 

Dựa vào định nghĩa và ví dụ trên có thể hiểu mục đích của bảo hiểm là bảo vệ cho người tham gia khi gặp rủi ro, giúp họ an tâm về mặt tinh thần và ổn định kinh tế. Thực chất của hoạt động bảo hiểm là phân phối lại tổng sản phẩm giữa những người tham gia trong nước nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính phát sinh khi có rủi ro xảy ra đối với người tham gia bảo hiểm. 

Tuy nhiên phân phối trong bảo hiểm là phân phối không đồng đều, nghĩa là không phải ai tham gia cũng được phân phối và phân phối với số tiền như nhau. Phân phối trong bảo hiểm là phân phối cho số ít người tham gia bảo hiểm không may gặp rủi ro gây thiệt hại đến tài sản, sức khỏe và thỏa mãn các điều khoản trên hợp đồng.  

Điều đó cũng có nghĩa, phân phối trong bảo hiểm không mang tính bồi hoàn, dù có tham gia đóng góp vào quỹ bảo hiểm nhưng nếu không gặp rủi ro dẫn đến thiệt hại thì cũng không được phân phối. Như vậy, bảo hiểm là một biện pháp để quản trị rủi ro và bảo vệ.  

Lịch sử phát triển của bảo hiểm

Để hiểu rõ hơn bảo hiểm là gì? Hãy cùng nhìn lại quá trình hình thành và phát triển của bảo hiểm.  

• Từ thời Trung Cổ các quy tắc về bảo hiểm hàng hải đã được hình thành, song đến thế kỷ 19 thì bảo hiểm mới được phát triển toàn diện, mạnh mẽ kéo theo sự ra đời, tồn tại và phát triển của tất cả các loại hình bảo hiểm: bảo hiểm thương mại, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp,…  
• Thời kỳ Trung Cổ ở Châu Âu, các thợ thuyền, nhà buôn, kỹ nghệ gia đã biết cách tổ chức đoàn kết các thành viên của mình để khắc phục các tổn thất khi tai nạn lao động, hỏa hoạn, ốm đau. Các hội nghị thương gia và các cộng đồng nghề nghiệp ở các thành phố lớn đã hình thành các hiệp hội để cùng nhau chia sẻ rủi ro trong giao dịch buôn bán và giao thông vận tải. 

• Thế kỷ 13, các văn bản luật liên quan đến đường biển và bảo hiểm hàng hải liên tục ra đời: Quy phạm của Orieron 1266, Luật Wisby của Thụy Điển năm 1288, Quy định của phòng bảo hiểm Bruges năm 1310. Như vậy, trong lịch sử hình thành và phát triển, bảo hiểm hàng hải là loại hình bảo hiểm ra đời và phát triển đầu tiên.  
• Từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18, một số loại hình bảo hiểm khác cũng nhanh chóng ra đời. Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đầu tiên được ký vào năm 1583 tại Anh. Sau vụ hỏa hoạn ngày 2/9/1866, các công ty bảo hiểm hỏa hoạn đầu tiên ra đời tại London. Năm 1846, công ty bảo hiểm chuyên nghiệp đầu tiên đã ra đời tại CHLB Đức. 
• Đến thế kỷ 19, các nghiệp vụ bảo hiểm thương mại ra đời: Bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm trộm cắp, bảo hiểm trách nhiệm dân sự, bảo hiểm kỹ thuật,… 
• Sang đến thế kỉ 20, bảo hiểm có bước phát triển vượt bậc và đóng góp đáng kể vào sự phát triển và tăng trưởng của nền kinh tế. Bảo hiểm đã trở thành 1 ngành công nghiệp với sản phẩm đa dạng và quy mô toàn cầu.  
• Ngày nay, với sự hỗ trợ của internet, bảo hiểm trực tuyến, bảo hiểm di động ra đời giúp mọi người tiếp cận nhanh chóng, thuận tiện hơn.   

Vì sao chúng ta cần bảo hiểm? 

Sau khi đã nắm được khái niệm bảo hiểm là gì và hiểu được bản chất của hoạt động này, chắc hẳn bạn đọc đều hiểu vì sao chúng cần bảo hiểm. Có rất nhiều rủi ro trong cuộc sống mà mỗi chúng ta có thể sẽ phải đối mặt như:  

• Rủi ro do môi trường thiên nhiên: bão, lũ, sạt lở, dịch bệnh 
• Rủi ro do sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật: tai nạn xe cộ, tai nạn lao động  
• Rủi ro do môi trường xã hội: thất nghiệp, trộm cắp, bạo lực, hỏa hoạn,..  

Rủi ro và khó khăn có thể sẽ gõ cửa bất cứ ai và gây nên những thiệt hại về vật chất và tinh thần. Đối diện với rủi ro, con người thường có 2 cách là kiểm soát và khắc phục.   

Trong đó, có 3 cách để kiểm soát rủi ro bao gồm tránh né, đề phòng, và giảm thiểu tổn thất. Ví dụ để tránh tai nạn giao thông người ta hạn chế đi lại, sử dụng các phương tiện an toàn. Để tránh hỏa hoạn, người ta tổ chức các lớp tập huấn phòng cháy chữa cháy, mua sắm thiết bị phòng cháy chữa cháy trong nhà.  

Để khắc phục rủi ro, có 2 cách là chấp nhận và bảo hiểm. Với việc chấp nhận, người ta có thể lập quỹ dự phòng riêng hoặc đi vay mượn để khắc phục hậu quả của rủi ro. Trong khi đó, bảo hiểm rõ ràng là phương án quản trị rủi ro có hiệu quả hơn. Khi gặp rủi ro, người tham gia được nhận bồi thường dựa trên tính toán thiệt hại, nhờ đó họ khôi phục cuộc sống nhanh hơn, ổn định hơn.  

Phân loại bảo hiểm hiện nay  

Theo đối tượng bảo hiểm 

• Bảo hiểm tài sản: Đối tượng bảo vệ của loại bảo vệ này là các loại tài sản của con người. Ví dụ, mua bảo hiểm cho nhà cửa, ô tô, đồng hồ,... 

• Bảo hiểm con người: Đối tượng chính của các loại hình này là tính mạng, thân thể và sức khỏe của con người. Ví dụ, mua bảo hiểm sinh kỳ, bảo hiểm tai nạn, bảo hiểm sức khỏe,... 
• Bảo hiểm trách nhiệm dân sự: Đối tượng bảo hiểm trong loại hình này là trách nhiệm phát sinh do các quy định trong luật dân sự. Ví dụ, mua bảo hiểm ô tô trách nhiệm dân sự, bảo hiểm trách nhiệm dân sự xe máy 

Theo phương thức quản lý/ ý chí: 

• Bảo hiểm tự nguyện: Là loại bảo hiểm mà hợp đồng được ký kết dựa trên sự tự nguyện và nhận thức của người được bảo hiểm.  
• Bảo hiểm bắt buộc: Loại bảo hiểm này được thiết lập dựa trên các quy định pháp lý nhằm bảo vệ lợi ích của nạn nhân trong trường hợp xảy ra thiệt hại và bảo vệ lợi ích chung của nền kinh tế - xã hội.  

Theo mục đích hoạt động 

• Bảo hiểm xã hội: Là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.( Luật BHXH - 2014) 
• Bảo hiểm y tế: là hình thức bảo hiểm được áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận, do Nhà nước tổ chức thực hiện và các đối tượng có trách nhiệm tham gia theo quy định của Luật này. ( Luật Bảo hiểm y tế - 2008) 
• Kinh doanh bảo hiểm: là hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô chấp nhận rủi ro của người được bảo hiểm, trên cơ sở bên mua bảo hiểm đóng phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô bồi thường, trả tiền bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. ( Luật Kinh doanh bảo hiểm - 2022) 

Theo kỹ thuật bảo hiểm 

• Bảo hiểm nhân thọ:  là các loại bảo hiểm đảm bảo cho các rủi ro có tính chất thay đổi (rõ rệt) theo thời gian và đối tượng, thường gắn liền với tuổi thọ con người . Hợp đồng bảo hiểm này thường kéo dài 10, 20, 30 năm,.. 
• Bảo hiểm phi nhân thọ:  là các loại bảo hiểm đảm bảo cho các rủi ro có tính chất ổn định (tương đối) theo thời gian và thường độc lập với tuổi thọ con người. Hợp động bảo hiểm này thường gắn, kéo dài trong 1 năm. 

Chúng ta vừa tìm hiểu bảo hiểm là gì dưới nhiều góc độ và tìm hiểu bản chất của nó. Bảo hiểm là một hoạt động cần thiết trong cuộc sống giúp con người bảo vệ và quản trị rủi ro hiệu quả.  

Theo dõi mục tin tức của Liberty để biết nhiều kiến thức về bảo hiểm.